W dniu 30 kwietnia 2020 r. Sejm uchwalił ustawę (tzw. Tarcza 3.0). Jeżeli nowe przepisy wejdą w życie w kształcie przyjętym przez Sejm o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 czeka nas w najbliższym czasie szereg zmian dotyczących postępowań sądowych.
Poniżej zestawienie najważniejszych rozwiązań.

Rozpoczęcie biegu terminów

Zgodnie z ustawą z dnia 31 marca 2020 r. o tzw. tarczy antykryzysowej 1.0, z mocy prawa wstrzymaniu lub zawieszeniu uległa znaczna część materialnych przepisów prawa administracyjnego oraz terminów sądowych i procesowych w postępowaniach prowadzonych na podstawie ustaw, w tym m.in. w postępowaniu cywilnym, karnym, czy administracyjnosądowym.

Przyjętym projektem Tarczy 3.0 mają zostać uchylone przepisy o wstrzymaniu i zawieszeniu terminów – w rezultacie bieg rozpoczną terminy sądowe, procesowe oraz materialne administracyjne, dotychczas zawieszone lub wstrzymane.

Terminy wstrzymane rozpoczną bieg po upływie 7 dni od dnia wejście w życie ustawy. Również po upływie 7 dni od wejścia w życie ustawy swój dalszy bieg rozpoczną terminy dotychczas zawieszone.

Rozprawy i posiedzenia jawne w czasie epidemii

Projekt Tarczy 3.0. wprowadza również nowy sposób rozpoznawania spraw prowadzonych na podstawie przepisów k.p.c. w trakcie trwania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii z powodu Covid-19, a także w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich.

Dotychczas, zgodnie z rozwiązaniem przewidzianym w tarczy 1.0, w czasie trwania zagrożenia epidemicznego lub stanu pandemii rozprawy i posiedzenia jawne odbywały się jedynie w sprawach pilnych.

Zgodnie z ustawą o tarczy 3.0 w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w ciągu roku od dnia odwołania ostatniego z nich rozprawy i posiedzenia jawne rozpoznawane na podstawie przepisów postępowania cywilnego odbywać się będą przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzanie ich na odległość (w formie audiowizualnej) bez konieczności przebywania osób biorących w nich udział w budynku sądu. Rozprawy i posiedzenia jawne będą mogły się odbywać bez użycia powyższych urządzeń, tzn. w tradycyjny

sposób, jeżeli nie wywoła to nadmiernego zagrożenia dla zdrowia osób w nich uczestniczących.

W przypadku, gdy przewodniczący uzna rozpoznanie sprawy za konieczne, a nie będzie można przeprowadzić posiedzenia jawnego lub rozprawy na odległość przy użyciu urządzeń przekazu obrazu i dźwięku, zaś przeprowadzenie rozprawy lub posiedzenia jawnego mogłoby wywołać nadmierne zagrożenia dla zdrowia osób w nich uczestniczących, przewodniczący będzie mógł zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, o ile żadna ze stron się temu nie sprzeciwi.

W przypadku szczególnych okoliczności, prezes sądu będzie mógł także zarządzić, że członkowie składu sędziowskiego, za wyjątkiem przewodniczącego i referenta sprawy, będą mogli wziąć udział w posiedzeniu za pomocą środków komunikacji elektronicznej (nie dotyczy to jednak posiedzenia, na którym dochodzi do zamknięcia sprawy).

Również jeżeli postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w całości, sąd będzie mógł zamknąć rozprawę i wydać wyrok po uprzednim odebraniu od stron lub uczestników stanowisk na piśmie.

W końcu, projekt ustawy umożliwia także rozpoznanie apelacji wniesionych przed dniem 7 listopada 2019 roku na posiedzeniu niejawnym, chyba że sąd uzna za konieczne przeprowadzenie rozprawy, albo strona wniesie o jej przeprowadzenie lub o przeprowadzenie niepodlegającego pominięciu dowodu z zeznań świadków lub przesłuchania stron. Sąd zawiadomi wtedy o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne, a strona w terminie 7 dni od dnia otrzymania tego zawiadomienia może złożyć wniosek o przeprowadzenie rozprawy.

Postępowania przed sądem administarcyjnymi

W trakcie trwania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii z powodu Covid- 19, a także w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich, nowe zasady rozpoznawania spraw mają dotyczyć również postępowań przed wojewódzkimi sądami administracyjnymi oraz przed Naczelnym Sądem Administracyjnym.

Po pierwsze, tarcza 3.0 także w tym zakresie wprowadza zasadę odbywania rozpraw przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie jej na odległość z bezpośrednim przekazem dźwięku i obrazu, bez konieczności przebywania w budynku sądu osób uczestniczących w rozprawie. Analogicznie jak w przypadku postępowań cywilnych będzie też istniała możliwość przeprowadzenia posiedzenia niejawnego, jeżeli przewodniczący uzna rozpoznanie sprawy za konieczne, a przeprowadzenie rozprawy mogłoby wywołać nadmierne zagrożenie dla zdrowia osób w niej uczestniczących a nie będzie można przeprowadzić jej w sposób zdalny.

Ponadto, Naczelny Sąd Administracyjny będzie mógł rozpoznać skargę kasacyjną na posiedzeniu niejawnym w sprawach, w których strona wnosząca skargę nie zrzekła się przeprowadzenia rozprawy lub inna strona zażądała przeprowadzenia rozprawy. Naczelny Sąd Administracyjny zawiadamiał będzie wtedy wszystkie strony o zamiarze skierowania sprawy na posiedzenie niejawne a jeżeli wszystkie strony w terminie 14 dni wyrażą na to zgodę, skarga kasacyjna rozpoznawana będzie na posiedzeniu niejawnym.

Katalog spraw pilnych

Projekt ustawy tzw. tarczy 3.0. rozszerza katalog tzw. „spraw pilnych” o następujące sprawy: (i) w których zastosowane jest zatrzymanie albo środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania, (ii) przesłuchanie świadka w postępowaniu przygotowawczym przez sąd na podstawie art. 185a–185c albo art. 316 § 3 KPK, jeżeli o przeprowadzenie przesłuchania w trybie przewidzianym dla rozpoznawania spraw pilnych wniósł prokurator, (iii) dotyczące warunkowego umorzenia postępowania, zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej oraz odwołania warunkowego zwolnienia, (iv) o rozpoznanie wniosku restrukturyzacyjnego i prowadzone po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, (v) o ogłoszenie upadłości oraz prowadzone po ogłoszeniu upadłości, (vi) o wyrażenie zgody na wykonanie czynności medycznych, (vii) o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności.

Po wejściu w życie nowych przepisów katalog spraw pilnych będzie miał jednak jedynie znaczenie w przypadku całkowitego zaprzestania czynności przez sąd z powodu Covid-19. Wówczas prezes sądu apelacyjnego będzie uprawniony do wyznaczenia innego sądu równorzędnego, położonego na obszarze tej samej apelacji do rozpoznawania spraw pilnych należących do właściwości sądu, który zaprzestał czynności. Odpowiednią kompetencję posiadać będzie Prezes NSA w zakresie sądów administracyjnych.

Niniejszy alert prawny został przygotowany w oparciu o projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 przyjęty przez Sejm w dniu 30 kwietnia 2020 r.

Zapraszamy do kontaktu:

Wiktor Wesołowski
wwesolowski@lww.pl

Paulina Majewska
pmajewska@lww.pl