W dniu 22 marca 2021 r. Rada Ministrów przedstawiła projekt ustawy o fundacji rodzinnej, który reguluje kwestie tworzenia, organizacji, funkcjonowania, rozwiązania i likwidacji nowej instytucji służącej do kumulowania rodzinnego majątku.

Celem ustawy jest m.in. zatrzymanie na wiele pokoleń kapitału w kraju, oraz zwiększenie potencjału krajowych inwestycji. Zdaniem rządu fundacja rodzinna ma minimalizować ryzyko nieudanej sukcesji i gwarantować kontynuację działalności biznesowej.

Jak wskazano w uzasadnieniu, ustawa ma być odpowiedzią na postulaty środowisk firm rodzinnych – ułatwiać wielopokoleniową sukcesję oraz pozwalać pogodzić interesy związane z działalnością gospodarczą i prywatne.

Zasady tworzenia i funkcjonowania fundacji rodzinnej

Procedowane przepisy wskazują, że fundatorem będzie mogła być wyłącznie osoba fizyczna, która przekaże aktywa fundacji rodzinnej. Fundacja rodzinna będzie mogła być założona przez więcej niż jedną osobę, także przez osoby niespokrewnione. Wyjątki w tym zakresie będą wprowadzane jedynie w przypadku tworzenia fundacji rodzinnej na podstawie testamentu.

Beneficjentem, a więc osobą odnoszącą określone korzyści zgodnie z wolą fundatora, będzie mogła być osoba fizyczna albo organizacja pożytku publicznego. Ustawa nie przewiduje wymogu pokrewieństwa między fundatorem a beneficjentem.

Majątek fundacji rodzinnej może stanowić mienie oraz zobowiązania, w tym wobec beneficjenta oraz osób trzecich związane ze świadczeniami dotyczącymi bieżącej działalności fundacji. Majątek fundacji rodzinnej powstały na skutek wyposażenia jej przez fundatora oraz dochody osiągane przez fundację rodzinną w przyszłości będą stanowiły fundusz operatywny (o wartości nie niższej 100 000 zł). Fundacja taka będzie mogła otrzymać darowiznę od fundatora oraz innych osób, wyłącznie gdy osoba ta jest albo byłaby powołana do spadku jako spadkobierca ustawowy po fundatorze albo jego małżonku, wstępnym lub zstępnym. Przez dokonanie darowizny darczyńca nie będzie stawał się fundatorem. Ma to umożliwić łączenie majątku, w szczególności w przypadku współwłasności.

Oprócz aktu założycielskiego powołującego fundację rodzinną albo testamentu, najistotniejszą rolę będzie odgrywać statut. To w nim uregulowane zostaną najważniejsze aspekty dotyczące funkcjonowania fundacji rodzinnej oraz ustanowionych w niej organów. Dodatkowe kwestie organizacyjne będą mogły być regulowane w regulaminie organu fundacji rodzinnej.

Organem zarządzającym będzie zarząd, który będzie odpowiadał za realizację celów fundacji oraz gospodarowanie jej majątkiem. Co do zasady fakultatywnym organem jest organ nadzoru – rada protektorów. Obowiązek powołania rady protektorów powstanie, gdy liczba beneficjentów przekroczy 25 osób.

Beneficjenci, jednocześnie sprawujący funkcję w organach fundacji rodzinnej, będą obowiązani do przestrzegania statutu oraz uwzględniania woli fundatora, w takim samym stopniu jak członkowie tych organów nieposiadający praw beneficjenta. Oczywistym przy tym wydaje się zakaz jednoczesnego pełnienia funkcji w organie zarządzającym oraz w organie nadzorczym.

Projekt omawianej ustawy przewiduje również powołanie zgromadzenia beneficjentów, jako organu epizodycznego, którego głównym celem będzie zachowanie ciągłości funkcjonowania pozostałych organów oraz właściwego działania fundacji rodzinnej.

Wpis fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych w KRS umożliwi uzyskanie przez nią osobowości prawnej.

Fundacja rodzinna będzie ponosić odpowiedzialność solidarną za zobowiązania fundatora powstałe przed utworzeniem fundacji rodzinnej, do wartości mienia wniesionego przez fundatora. Fundacja rodzinna będzie mogła odpowiadać za zobowiązania alimentacyjne fundatora powstałe po utworzeniu fundacji rodzinnej, gdy egzekucja z jego majątku będzie bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność). Roszczenia osób, wobec których fundatora obciąża obowiązek alimentacyjny, będą zaspokajane w pierwszej kolejności. Nie może to jednak prowadzić do pokrzywdzenia beneficjenta, wobec którego na fundatorze ciąży obowiązek alimentacyjny.

Projektowane przepisy przewidują również mechanizmy zakończenia działania fundacji rodzinnej i jej likwidacji zbliżone do rozwiązań znanych w prawie spółek. Fundacja rodzinna ulegnie rozwiązaniu w przypadku oświadczenia fundatora o jej rozwiązaniu, podjęcia stosownej uchwały przez odpowiednie organy fundacji bądź też decyzją sądu.

Zmiany dotyczące prawa do zachowku

Omawiane przepisy wprowadzają możliwość zrzeczenia się prawa do zachowku oraz wprowadzają możliwość rozłożenia na raty, odroczenia terminu płatności, a nawet obniżenia wysokości zachowku w przypadku uwzględniania w obliczeniu zachowku przedsiębiorstwa. Ponadto, świadczenia otrzymane od fundacji rodzinnej przez uprawnionego obniżą wartość zachowku, a otrzymany zachowek pomniejszy wartość świadczeń przysługujących beneficjentowi od fundacji rodzinnej.

Opodatkowanie fundacji rodzinnej

Istotą fundacji rodzinnej będzie spełnianie nieodpłatnych świadczeń na rzecz określonych (przez jej fundatora) beneficjentów. Kwestia opodatkowania działalności fundacji rodzinnej ma uwzględniać cały cykl jej funkcjonowania, tj. wnoszenie majątku do fundacji rodzinnej, osiąganie przychodów (dochodów) przez fundację rodzinną w okresie jej istnienia, dokonywanie świadczeń na rzecz beneficjentów, a także jej likwidację. Co do zasady fundacja będzie opodatkowana 19% CIT na zasadach ogólnych.

Podatkowi od spadków i darowizn będzie podlegać nabycie przez osoby fizyczne od fundacji rodzinnej świadczeń oraz mienia likwidowanej fundacji rodzinnej. Osoby najbliższe fundatorowi: małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha, jak również sam fundator (tzw. grupa „0”), będą zwolnieni od podatku od nabycia świadczeń oraz mienia likwidowanej fundacji, jeżeli przedmiotem świadczenia będzie mienie wniesione do fundacji przez tego fundatora. Pozostali nabywcy świadczeń fundacji rodzinnej oraz mienia likwidowanej fundacji zapłacą podatek w wysokości 19% podstawy opodatkowania.

Niniejszy Legal Alert przygotowany został na podstawie projektu ustawy wraz z uzasadnieniem przedłożonego Radzie Ministrów w dniu 22 marca 2021 r. Odnosi się jedynie do wybranych aspektów projektu i nie stanowi opracowania całości projektowanych przepisów.

Ministerstwa Finansów oraz Rozwoju Pracy i Technologii rozpoczynają właśnie konsultacje społeczne. Według założeń projekt ustawy może trafić do parlamentu w drugiej połowie 2021 r. a ustawa wejść w życie na początku 2022 r.

 

Zapraszamy do kontaktu:

 

Krzysztof Łyszyk

+48 606 281 022

klyszyk@lww.pl                  

 

Piotr Wiśniewski

+48 606 314 747

pwisniewski@lww.pl